ปลุกปั้นเครื่องปั้นดินเผาเชียงเครือขึ้นมาใหม่อีกครั้ง ด้วยดินเหนียวพิเศษที่มีแค่ในชุมชนเท่านั้น!

ดินแดนแถบตะวันออกเชียงเหนือเต็มไปด้วยภูมิปัญญาที่สืบทอดต่อกันมาแต่โบราณมากมาย ทั้งวิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเพณี ไปจนถึงข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ ที่ออกแบบมาอย่างชาญฉลาดสำหรับการดำรงชีพในพื้นที่ราบสูง

ภูมิปัญญาที่โด่งดังที่สุดอย่างหนึ่งของภาคตะวันออกเฉียงเหนือคือ ‘เครื่องปั้นดินเผา’ ซึ่งเป็นอุปกรณ์ของใช้ภายในบ้านชิ้นสำคัญ หากใครเคยได้ไปเยือนบ้านเรือนแถบอีสาน เชื่อแน่ว่าคุณจะได้พบเครื่องปั้นดินเผาอย่างน้อยหนึ่งชิ้นในทุกๆ บ้านที่คุณแวะหา

ด้วยความที่ภูมิปัญญาในการประดิษฐ์เครื่องปั้นดินเผาเป็นภูมิปัญญาร่วมของดินแดนอีสาน มันจึงเอาตัวเองเข้าไปอยู่ในชุมชนและวัฒนธรรมที่แตกต่างกันออกไป ทำให้แต่ละหมู่บ้าน แต่ละจังหวัดก็มีอัตลักษณ์และรูปแบบการสร้างเครื่องปั้นดินเผาไม่เหมือนกัน

วันนี้เราอยากชวนผู้อ่านไปรู้จักกับเครื่องปั้นดินเผาของชาวบ้าน ‘เชียงเครือ’ จังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นเครื่องปั้นดินเผาที่พิเศษและมีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง จนได้ขึ้นชื่อว่ามีความแข็งแกร่งและทนทานกว่าที่อื่นๆ เพราะรูปแบบของเครื่องปั้นฯ ที่ชาวบ้านเชียงเครือทำกันจะเป็น ‘งานทำมือ’ ในทุกขั้นตอน โดยสืบสานเทคนิคการผลิตเต่อๆ กันมาตั้งแต่อดีตกาล

สิ่งที่ทำให้เครื่องปั้นดินเผาเชียงเครือมีความพิเศษและแตกต่างจากเครื่องปั้นดินเผาในพื้นที่อื่นๆ ก็คือทรัพยากรอันล้ำค่าที่หาไม่ได้จากดินแดนไหนๆ อย่าง ‘ดินเหนียว’ ที่อยู่ตามไร่นาของชาวบ้านในชุมชน ดินเหนียวของชาวบ้านเชียงเครือเป็นดินชั้นดี มีความละเอียดและเหนียวเป็นพิเศษ เหนียวขนาดที่สามารถปั้นขึ้นรูปโอ่งดินได้โดยไม่ต้องใช้กรรมวิธีใดๆ เข้าช่วยแม้แต่น้อย ในขณะที่หากเป็นดินเหนียวทั่วไป การปั้นโอ่งดินจะต้องใช้เครื่องมือเข้ามาช่วยมิฉะนั้นจะไม่สามารถขึ้นรูปได้

ในปัจจุบันพื้นที่ในตำบลเชียงเครือ มีกลุ่มชาวบ้านที่สืบสานภูมิปัญญาเครื่องปั้นดินเผาเหล่านี้น้อยลงไปทุกที เทศบาลตำบลเชียงเครือ จังหวัดสกลนคร จึงได้เห็นความสำคัญที่จะต้องฟื้นฟูทักษะเหล่านี้ด้วยประโยชน์ทั้งด้านการสืบสานภูมิปัญญา และด้านการสร้างรายได้ให้กับครัวเรือน ผ่าน ‘โครงการส่งเสริมอาชีพเครื่องปั้นดินเผาตำบลเชียงเครือ’

เป้าหมายของโครงการนี้ไม่ใช่แค่การฟื้นฟูศิลปะและภูมิปัญญาท้องถิ่นเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงการสร้างอาชีพให้กับผู้ที่เข้าร่วมโครงการด้วย โดยโครงการได้วางเป้าหมายสมาชิกในรุ่นแรกไว้ที่จำนวน 60 คน ซึ่งในจำนวนนี้จะคัดสรรมาจาก 17 หมู่บ้านใกล้เคียง และตลอดหลักสูตรของโครงการจะมีการฝึกอบรมทั้งการบรรยายและลงมือปฏิบัติจริง

การหันกลับมามองทรัพยากรใกล้ตัวจนเห็นความพิเศษที่แตกต่างจากคนอื่นๆ ทำให้ชุมชนเชียงเครือได้พบลู่ทางในการสร้างรายได้ให้กับชุมชน เพราะความเป็นเอกลักษณ์ที่มาควบคู่กับคุณภาพเป็นของที่ขายได้เสมอ โครงการส่งเสริมอาชีพเครื่องปั้นดินเผาตำบลเชียงเครือจึงเป็นอีกหนึ่งบทเรียนที่ทำให้เราได้เห็นว่าภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีตนั้น ยังสามารถนำมาใช้เพื่อดำรงชีพในยุคสมัยปัจจุบันได้อย่างไม่เสื่อมคลาย