บทที่ 2 ระหว่างทาง

ตามแผนพัฒนาจังหวัดชัยภูมิ พ.ศ.2561-2564 ที่กล่าวถึงการพัฒนาสิ่งทอ เพื่อเพิ่มมูลค่าและประสิทธิภาพให้ชุมชน หน่วยงานที่สามารถเข้ามาสานต่อเรื่องนี้ได้ดีที่สุด คือ สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอจัตุรัส ที่มีความสามารถในการสนับสนุน ช่วยเหลือ และสามารถแนะนำให้ชุมชนเล็งเห็นถึงศักยภาพในพื้นที่ตนเองได้ ก่อให้เกิดเป็น โครงการการส่งเสริมอาชีพทอผ้าสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ

โครงการการส่งเสริมอาชีพทอผ้าสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ เกิดขึ้นจากการเล็งเห็นว่าชุมชนสามารถเป็นฐานในการพัฒนาอาชีพทอผ้าได้ เนื่องจากอำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ มีต้นทุนที่สำคัญ 3 ด้าน คือ 1.ด้านความรู้ ชุมชนมีปราชญ์ชาวบ้านที่เชี่ยวชาญเรื่องการทอผ้าไหมสามารถถ่ายทอดความรู้นี้ให้กับคนรุ่นหลังได้เป็นอย่างดี และมีลายผ้าเอกลักษณ์ของชุมชน คือลายมัดหมี่ข้อควบด้ายเป็นจุดขาย นอกจากนี้ยังชุมชนยังมีเครือข่ายการทอผ้าในพื้นที่อีกมากมาย 2.ด้านทรัพยากรในพื้นที่ นับเป็นเรื่องที่ดีที่ชุมชนเป็นแหล่งต้นน้ำของการปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และมีความสามารถผลิตเส้นไหมที่มีคุณภาพเองได้ 3.ด้านการพัฒนา ชุมชนมีหน่วยงานพัฒนาการอำเภอจัตุรัสในการเป็นศูนย์กลางประสานงานฝึกอบรม และมีร้านค้า กลุ่มโอทอป และบริษัทเอกชน ในการเป็นพื้นที่กระจายสินค้าได้ รวมถึงชุมชนยังมีภาคีเครือข่ายอีกมากมายที่จะช่วยในการพัฒนาทักษะอาชีพนี้

ในการส่งเสริมอาชีพผ้าทอท้องถิ่น กลุ่มเป้าหมายในโครงการฯ นี้ คือ ผู้ที่มีความพร้อมในการที่จะเข้าร่วมโครงการ ไม่ว่าจะเป็น แรงงานนอกระบบ ผู้ว่างงาน และผู้สูงอายุ จำนวน 50 คน เนื่องจากทักษะการทอผ้านี้เป็นสิ่งที่ชุมชนคุ้นเคยอยู่แล้ว เป็นอาชีพที่สามารถทำเสริมรายได้ ในขณะเดียวกันก็เป็นอาชีพที่ก่อให้เกิดรายได้มากพอที่จะเป็นอาชีพหลักของบางครอบครัวได้ 

สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอจัตุรัสและชุมชน จึงได้ร่วมพูดคุยและวางแผนร่วมกันว่าจะจัดการเรียนการสอนเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ 1 การเรียนรู้เรื่องการมัดหมี่และมัดย้อมผ้า ที่ศูนย์เรียนรู้บ้านส้มป่อยและบ้านมะเกลือ และ กลุ่มที่ 2 การเรียนรู้เรื่องการทอผ้า ที่ศูนย์เรียนรู้บ้านส้มป่อย บ้านมะเกลือและบ้านหนองบัวบาน 

เพื่อให้กลุ่มเป้าหมายได้เรียนรู้ในทุกกระบวนการสิ่งทอ ตั้งแต่การเตรียมวัตถุดิบ อุปกรณ์ กระบวนการย้อม กระบวนการมัดย้อม และกระบวรการมัดหมี่ผ้า รวมถึงการให้ความรู้เรื่องการออกแบบบรรจุภัณฑ์ สร้างมาตรฐานผ้าทอชุมชน การตลาดทั้งออนไลน์ออฟไลน์ เพื่อต่อยอดให้ผ้าทอของชุมชนเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย

ในระหว่างที่โครงการส่งเสริมอาชีพทอผ้าสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ กำลังดำเนินการไปอย่างต่อเนื่อง สิ่งที่สังเกตเห็นได้ชัดเป็นการที่คนในชุมชนเป็นส่วนหนึ่งของโครงการฯ มากขึ้น เพื่อบรรลุวัตถุประสงค์หลักของโครงการคือ การสร้างอาชีพให้กับชุมชน แต่ผลพลอยได้ที่ตามมานั้น เมื่อชุมชนมีอาชีพที่มั่นคงแล้ว ชุมชนก็จะสามารถสืบสานภูมิปัญญาดั้งเดิมของตนเองต่อไปได้ นี่ถือเป็นการแก้ปัญหาอย่างยั่งยืน โดยการมองให้เห็นถึงแก่นแท้ของชุมชนและทำให้คนได้ใช้ประโยชน์จากสิ่งที่ชุมชนตนเองมีอยู่แล้ว

ในปัจจุบันเกษตรกรส่วนใหญ่ในประเทศของเรายังต้องพึ่งพาการใช้สารเคมีในการผลิตพืชผลทางการเกษตร เช่นเดียวกับชุมชนเอราวัณ จังหวัดเลย ซึ่งปัญหาที่เกิดขึ้นจากการใช้สารเคมีคือแม้ว่าการการเกษตรวิธีนี้จะสามารถให้ผลผลิตที่รวดเร็ว แต่กลับส่งผลเสียตามมาอีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นด้านสุขภาพ ปัญหาหนี้สิน และความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ

ทั้งข้อเสียในการทำงานรวมถึงราคาของพืชผลทางการเกษตรที่ตกต่ำ ทำให้การลงทุนลงแรงกับอาชีพเกษตรเริ่มไม่ดึงดูดคนรุ่นใหม่ๆ ในชุมชน เยาวชนในพื้นที่ให้ความสนใจกับอาชีพเกษตรกรน้อยลงและเดินทางออกจากชุมชนเพื่อไปหางานในเมืองใหญ่

สถาบันไทเลยเพื่อการพัฒนา(กลุ่มก่อการดีเลย) จังหวัดเลย จึงได้เข้ามามีบทบาทในการพัฒนาอาชีพให้กับเยาวชนเพื่อให้คนกลุ่มนี้กลับมาเป็นแรงงานในท้องถิ่นของตัวเองได้ และจัดทำโครงการส่งเสริมการประกอบอาชีพให้กับเยาวชนวัยแรงงานและผู้ด้อยโอกาสในชุมชนท้องถิ่นโดยมีกลุ่มเป้าหมาย คือ แรงงานนอกระบบ และกลุ่มผู้ด้อยโอกาสในชุมชน จำนวน 50 คน

สถาบันไทเลยเพื่อการพัฒนา(กลุ่มก่อการดีเลย) จังหวัดเลย ลงพื้นที่สำรวจและประเมินศักยภาพชุมชน ทำให้พบว่า เทศบาลตำบลเอราวัณ มี ‘ต้นทุน’ ที่สามารถพัฒนาได้หลายประการ ไม่ว่าจะเป็นการที่คนในชุมชนส่วนมากมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องของการเกษตรเป็นการดี มีภูมิปัญญาท้องถิ่นเรื่องการทอผ้า พื้นที่สาธารณะเพื่อทำการเกษตรร่วมกัน และการที่มีภาคีเครือข่ายที่แน่นแฟ้นทั้งในและนอกชุมชน

ผลจากการสำรวจต้นทุนของชุมชนทำให้โครงการสามารถออกแบบหลักสูตรพัฒนาอาชีพได้ 2 หัวข้อคือ 1.หลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพด้านเกษตรอินทรีย์ วิถีพอเพียง และ 2.หลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพด้านการย้อมผ้าสีธรรมชาติ 

หลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพด้านเกษตรอินทรีย์ วิถีพอเพียง จะทำการอบรมที่ศูนย์ปราชญ์พ่อบัวพันธุ์ ศูนย์การเรียนรู้เกษตรกรรมแบบยั่งยืน จ.หนองบัวลำภู โดยมีรายละเอียดตั้งแต่การปรับวิธีคิดของกลุ่มเป้าหมายให้เกิดความรู้ความเข้าใจในเรื่องการทำเกษตรแบบผสมผสาน การปลูกพืชพรรณตามฤดูกาล ซึ่งส่งผลให้ไม่จำเป็นต้องพึ่งพาสารพิษยาฆ่าแมลง และยกระดับฝีมือแรงงานให้เป็นเกษตรอินทรีย์ที่ปลอดภัยต่อตัวเองและผู้บริโภค

ส่วน หลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพด้านการย้อมผ้าสีธรรมชาตินั้น ชุมชนมีพื้นฐานความชำนาญในเรื่องนี้อยู่แล้ว แต่ทางสถาบันไทเลยเพื่อการพัฒนา(กลุ่มก่อการดีเลย) จังหวัดเลย ได้เข้ามาช่วยอบรบในเรื่องของการออกแบบลวดลายผ้ามัดย้อม และเทคนิคการสกัดสีธรรมชาติ เพราะการออกแบบลวดลายมีความสำคัญในการดึงดูดให้คนเข้ามาซื้อ ส่วนการสกัดสีจากธรรมชาติเป็นการช่วยประหยัดต้นทุนและเป็นการใช้วัตถุดิบในชุมชนให้เกิดประโยชน์ ทั้งนี้หลักสูตรยังอบรมเรื่อง การใช้เทคโนโลยีสื่อออนไลน์ เข้ามาเพิ่มมูลค่าของสินค้าและบริการ รวมถึง การทำบัญชีรายรับรายจ่ายด้วย

การแก้ไขปัญหาการด้านแรงงานให้กับชุมชนเอราวัณ จังหวัดเลย โดยการดึงเอาแรงงานที่เป็นเยาวชนเข้ามาฝึกฝนในครั้งนี้ โครงการได้เห็นความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับกลุ่มเป้าหมายอย่างชัดเจน ตั้งแต่การที่กลุ่มเป้าหมายเกิดความสนใจในอาชีพมากขึ้น เห็นความเป็นไปได้ในการมีอาชีพในพื้นที่บ้านเกิด รวมถึงการที่โครงการสามารถสร้างเครือข่ายกับภาคีอื่นๆ ได้เป็นอย่างดี ซึ่งกระบวนการทั้งหมดทำให้เกิดการถอดบทเรียนที่น่าสนใจ และนับว่าเป็นการเริ่มต้นที่จะช่วยสร้างรากฐานการพัฒนาชุมชนโดยคนในชุมชนเองได้เป็นอย่างดี

พื้นที่ในอำเภอภูซาง จังหวัดพะเยา คือพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและกลุ่มชาติพันธุ์เป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นชุมชนชาวลาวที่อพยพย้ายถิ่นฐานมา ซึ่งประชากรแต่ละกลุ่มในพื้นที่ก็มีทั้งปัญหาและความต้องการที่แตกต่างกัน แต่มีจุดร่วมที่คล้ายคลึงกันคือมีกลุ่มคนด้อยโอกาสและขาดแคลนทุนทรัพย์กระจายตัวอยู่ในหลายชุมชน โครงการพัฒนาอาชีพการผลิตผ้าของสตรีภูซาง ได้มุ่งเป้าไปที่กลุ่มสตรีซึ่งมีทักษะที่เป็นจุดแข็งหลายประการ เช่น ทักษะพื้นฐานการทอผ้า ทักษะการเขียนเทียน รวมถึงความสามารถในการหาซื้อวัตถุดิบราคาถูกจากประเทศเพื่อนบ้าน ทว่าทักษะสำคัญที่หลายคนในชุมชนยังขาดอยู่คือการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การพัฒนาวัตถุดิบ และการทำการตลาด 

โครงการพัฒนาอาชีพฯ จึงได้เกิดขึ้นเพื่อเข้ามาช่วยสนับสนุนและเติมเต็มทักษะที่ขาดของสตรีใน 3 พื้นที่ของอำเภอภูซาง คือ 1.ชุมชนบ้านฮวก 2.ชุมชนบ้านคอดยาว 3.ชุมชนบ้านใหม่รุ่งทวี

หลังจากที่ได้ทำการลงพื้นที่สำรวจความต้องการและจุดเด่น-จุดด้อยในด้านทักษะอาชีพของประชากรทั้ง 3 พื้นที่ กศน.ภูซางจึงได้ออกแบบแนวทางการพัฒนาทักษะขึ้นมาเป็น 3 รูปแบบคือ

1. กลุ่มฝึกฝนทักษะการทอผ้า
2. กลุ่มฝึกทักษะเขียนเทียนผ้าม้ง
3. กลุ่มฝึกทักษะปักผ้าม้ง

และได้ทำการรับสมัครสมาชิกเข้ามาทั้งสิ้น 50 คน เพื่อทำการอบรมเป็นกลุ่มแรก

เมื่อโครงการได้ดำเนินไปแล้วระยะหนึ่ง เจ้าหน้าที่ก็ได้เห็นความก้าวหน้าด้านทักษะฝีมือของกลุ่มสมาชิกที่มีความชำนาญขึ้น เห็นความสำคัญในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ของชุมชนร่วมกัน มีความภาคภูมิใจในผลงานของตัวเองมากขึ้น และหันมาสนใจเกี่ยวกับการค้าขายออนไลน์เพื่อสร้างรายได้มากขึ้นด้วย

หนึ่งในสมาชิกกลุ่มเขียนเทียนผ้าม้งได้เล่าถึงสิ่งที่เรียนรู้จากการฝึกอาชีพกับโครงการไว้ว่า “หลังจากที่ได้เข้ามาในโครงการ ก็ได้เห็นถึงกลไกลของการขยายกิจการหรือธุรกิจที่สร้างจากผลิตภัณฑ์ในชุมชนมากขึ้น ซึ่งสามารถช่วยให้คนในชุมชนมีรายได้เพิ่มมากขึ้นด้วย นอกจากนี้โครงการก็ได้สอนบางทักษะที่เราไม่รู้มากก่อนอย่างเช่นการออกแบบและแปรรูปผลิตภัณฑ์ในชุมชนให้เป็นที่สนใจของคนอื่นๆ ในสังคม”

“กิจกรรมที่ประทับใจมากที่สุดจึงเป็นทักษะที่เจาะลึกด้านการแปรรูปผลิตภัณฑ์ให้เป็นที่ต้องการของคนภายนอก เราเลยรู้สึกว่าโครงการนี้เป็นโคโครงการนี้เป็นโครงการที่เปิดช่องทางให้เราต่อยอดสินค้าจากชุมชนตัวเอง และพามันออกไปได้ไกลมากขึ้น รวมถึงทำให้คนในชุมชนเริ่มหันมาทำงานร่วมกัน สร้างความสามัคคีในกลุ่มกันมากขึ้นด้วย”

หลังจากที่โครงการได้เข้ามาช่วยเหลือด้านการฝึกฝนทักษะความสามารถ กลุ่มสมาชิกจากทั้ง 3 ชุมชนก็เริ่มมีความเข้มแข็งและเป็นปึกแผ่นกันมากขึ้น เป้าหมายต่อไปของโครงการจึงเป็นการรวมกลุ่มเครือข่ายผลิตภัณฑ์ผ้าในอำเภอภูซาง เพื่อยกระดับโครงการให้มีเครือข่ายที่กว้างขวางและช่วยกันเอื้อประโยชน์ให้งานผ้าจากภูซางมีชื่อเสียงและเป็นที่ต้องการของตลาดมากยิ่งขึ้น รวมถึงขีดความสามารถในการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านวัฒนธรรมนี้ให้กับคนรุ่นใหม่ เพื่อสืบทอดและสืบสานผ้าทอจากภูซางต่อไป

ภูมิปัญญา ‘ผ้าทอ’ ของชาวปกาเกอะญอนั้น นับว่าเป็นหนึ่งในภูมิปัญญาที่สร้างมูลค่าให้กับทรัพยากรที่หาได้ง่ายในชุมชนอย่างมหาศาล วิสาหกิจชุมชนสินค้าแม่แดดน้อยได้เห็นความสำคัญของภูมิปัญญานี้และต้องการที่จะอนุรักษ์สืบสานให้คงอยู่คู่กับชุมชนปกาเกอะญอต่อไป และที่สำคัญคือจะต้องยังคงเป็นผ้าทอที่ทำโดยฝีไม้ลายมือของสตรีในชุมชนอำเภอกัลยาณิวัฒนา จ.เชียงใหม่ด้วย

โครงการการพัฒนาอาชีพของกลุ่มสตรีปกาเกอะญอถือกำเนิดขึ้นมาด้วยจุดประสงค์สามข้อหลักคือ

1. เพิ่มมูลค่าผ้าทอท้องถิ่นสู่การเป็นสินค้าร่วมสมัย
2. การพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ผ้าทอปกาเกอะญอต้นแบบ
3. พัฒนาทักษะการทำน้ำยาเอนกประสงค์จากธรรมชาติเพิ่มรายได้ โดยมีกลุ่มเป้าหมายจำนวน 150 คน ที่อาศัยภายในพื้นที่3 ตำบลคือ ตำบลแม่แดด ตำบลบ้านจันทร์ และตำบลแจ่มหลวง ซึ่งอยู่ภายใต้อำเภอกัลยาณิวัฒนาทั้งสิ้น

กลุ่มเป้าหมายส่วนใหญ่ที่เข้าร่วมโครงการคือเหล่าสตรีผู้สูงอายุ เกษตรกร ผู้ว่างงาน และผู้ถือบัตรสวัสดิการฯ โดยการคัดเลือกสมาชิกจะเริ่มจากการหารือกับประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชน และนำรายชื่อไปหารือกับที่ประชุมของหมู่บ้าน จากนั้นก็จะให้คนในชุมชนได้มีส่วนร่วมในการคัดเลือก จนได้สมาชิกจำนวน 150 คน ที่มีความต้องการพัฒนาต่อยอดทักษะการทอ รวมถึงมีคุณสมบัติตรงกับกลุ่มเป้าหมายที่โครงการได้กำหนดไว้ด้วย

จากนั้นโครงการก็จะพาสมาชิกทั้งหมดเข้ามาอบรมกรรมวิธีการทอผ้าด้วยกี่ตั้งแต่ระดับพื้นฐาน จนค่อยๆ ไต่ระดับให้สูงขึ้นไป เช่น การย้อมสีเส้นด้ายโดยสีธรรมชาติ การสร้างลายผ้า การทอผ้ากี่ใหญ่และกี่เอว การตัดเย็บผ้า และการทำการตลาดเพื่อเป็นช่องทางการขาย เป็นต้น

หลังจากที่เริ่มต้นโครงการไปได้ช่วงเวลาหนึ่ง วิสาหกิจชุมชนก็ได้เห็นการพัฒนาของสมาชิกที่มีแนวโน้มไปในทางบวก โดยพบว่ากลุ่มสมาชิกสามารถย้อมสีผ้าฝ้ายดิบได้โดยใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชน กลุ่มสมาชิกมีความเสียสละมากขึ้น ลงมือฝึกฝนอย่างตั้งใจ และมีน้ำใจต่อเพื่อนร่วมโครงการ นอกจากนี้ความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในแต่ละพื้นที่ก็มีความแน่นแฟ้นมากขึ้น มีการคุยแลกเปลี่ยนกันมากขึ้น ซึ่งนับว่าเป็นเรื่องที่ส่งผลดีต่อกลุ่มวิสาหกิจไปในตัว

หนึ่งในสมาชิกโครงการได้เล่าให้ฟังถึงกิจกรรมที่ประทับใจที่สุดในช่วงเวลาที่จัดอบรมว่า “ส่วนตัวแล้วชอบกิจกรรมผ้าทอกี่เอวมากที่สุด เพราะทำให้สมาชิกสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง โดยหลังจากที่จบหลักสูตรก็ได้ไปดูตามครัวเรือนต่างๆ ของเพื่อนบ้าน แล้วพบว่าแทบทุกบ้านที่เข้าร่วมโครงการมีการทอผ้าเพื่อเอาไว้ใช้งานเองและมีส่วนที่แบ่งไว้ขายด้วย นอกจากนี้กิจกรรมที่โครงการจัดขึ้นยังช่วยฝึกฝนให้พวกเรามีฝีมือการทอที่ปราณีตขึ้นด้วย”

มากไปกว่าความประทับใจที่มีต่อกิจกรรมเสริมสร้างทักษะ ผลพลอยได้จากการรวมกลุ่มก็คือความแน่นแฟ้นของสมาชิกจากต่างพื้นที่ “ชุมชนมีความสามัคคีกันมากขึ้น รักกันมากขึ้น มีความสุข และมีรายได้เสริม” หนึ่งในสมาชิกโครงการกล่าวสั้นๆ แต่รวบยอดของประโยชน์ที่โครงการพัฒนาอาชีพฯ ได้ก่อให้เกิดขึ้นกับชุมชนทั้ง 3 พื้นที่

การที่สมาชิกในโครงการมีพัฒนาการด้านทักษะตามเป้าหมายที่ตั้งไว้ สะท้อนให้เห็นว่ากลุ่มสตรีในชุมชนยังมีศักยภาพที่ซุกซ่อนอยู่อีกมาก ซึ่งศักยภาพเหล่านั้นเมื่อได้ถูกขัดเกลาและส่งเสริมก็ทำให้สามารถสร้างรายได้ให้กับตนเองและครอบครัวได้ นอกเหนือไปจากนั้น สตรีกลุ่มนี้ยังเป็นเรี่ยวแรงที่สำคัญในการอนุรักษ์สืบสานอัตลักษณ์ของผ้าทอปกาเกอะญอให้คงอยู่ต่อไปด้วย

นอกจากนี้การที่โครงการที่ให้ความสำคัญกับการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่มาสร้างเป็นผลิตภัณฑ์เสริมรายได้นั้น ย่อมช่วยสร้างสำนึกของการดูแลรักษาธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้กับคนในพื้นที่ควบคู่กันไปด้วย ซึ่งแน่นอนว่าในระยะยาว สิ่งเหล่านี้ย่อมจะส่งผลดีแก่พื้นที่ป่า ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมของชุมชนด้วย

“ชอบกิจกรรมผ้าทอกี่เอวมากที่สุด เพราะทำให้สมาชิกสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง” หนึ่งในสมาชิกของโครงการ

 

ผ้าไหมคือผลิตภัณฑ์ที่มีความพิเศษอยู่เสมอ เพราะไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานแค่ไหนผ้าไหมที่ดีก็ยังคงซื้อง่ายขายคล่องและเป็นที่ต้องการของตลาดไม่เปลี่ยนแปลง ซึ่งหนึ่งในผ้าไหมที่ขึ้นชื่อของไทยคือผ้าไหมจากจังหวัดสุรินทร์ โครงการการฝึกอบรมพัฒนาทักษะแรงงานที่จัดขึ้นโดยมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ จึงได้จับเอาต้นทุนอันนี้มาต่อยอดเป็นหลักสูตรที่ช่วยให้กลุ่มผู้ด้อยโอกาสในพื้นที่จังหวัดสุรินทร์ ได้มีโอกาสเข้ามาศึกษาเรียนรู้และพัฒนายกระดับฝีมือแรงงานให้มีคุณภาพ พร้อมทั้งเป็นต้นแบบของชุมชนอื่นๆ ต่อไป

กลุ่มเป้าหมายที่โครงการได้กำหนดไว้คือกลุ่มคนด้อยโอกาสและขาดแคลนทุนทรัพย์ โดยเฉพาะ ‘แรงงานนอกระบบ’ ที่ไม่มีสวัสดิการหรือความมั่นคงใดๆ รองรับ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วแรงงานนอกระบบเหล่านี้จะมีอาชีพหลักเป็นเกษตรกรและมีอาชีพเสริมเป็นการรับจ้างทั่วไป แต่ถึงอย่างนั้นรายได้ก็ยังมีไม่พอต่อค่าใช้จ่ายที่จำเป็นอยู่ดี โครงการของม.ราชภัฏสุรินทร์จึงได้เข้าไปสำรวจชุมชนและเปิดรับสมัครสมาชิกที่มีความต้องการประกอบอาชีพผู้ผลิตผ้าไหมเข้ามาฝึกฝนอบรมจำนวน 80 คน

ภายหลังจากที่มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ได้เข้าไปวิเคราะห์ทุนชุมชนแบบมีส่วนร่วม ก็ได้พบว่าผู้คนในชุมชนมีต้นทุนหลายประการ ไม่ว่าจะเป็น ทุนด้านมนุษย์ที่มีคุณสมบัติด้านภูมิปัญญาความรู้ ทุนทางสังคมที่ชุมชนมีความรักสามัคคีและยอมรับซึ่งกันและกัน ทุนทางธรรมชาติที่ช่วยเสริมศักยภาพในการดำรงชีวิตไม่ว่าจะเป็น ป่า แม่น้ำ ดิน และพืชพรรณ นอกจากนี้ชุมชนยังมีทัศนคติที่ก้าวหน้า คือมีความต้องการที่จะบริหารจัดการต้นทุนที่มีอยู่แล้วในชุมชนให้เกิดประโยชน์สูงสุดโดยคนในชุมชนด้วยกันเอง

มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์จึงได้วางระบบการพัฒนาทักษะอาชีพโดยเริ่มต้นตั้งแต่องค์ความรู้พื้นฐาน เช่น การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การย้อมสีเส้นไหมด้วยสีธรรมชาติ การทอผ้าไหม และการพัฒนาลวดลายผ้าไหม จนครอบคลุมไปถึงทักษะการตลาดที่เป็นส่วนของการจัดจำหน่ายด้วย

นับตั้งแต่วันแรกที่ดำเนินงานมาจนถึงวันนี้ โครงการได้รับความร่วมมือจากบุคคลากรหลายฝ่ายเป็นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นจากผู้นำชุมชนที่คอยช่วยเหลือติดต่อประสานงานในการเข้าขอใช้พื้นที่และการติดต่อประสานงานกลับผู้เข้าร่วมอบรม ตลอดจนอำนวยความสะดวกในด้านต่างๆ ในระหว่างการฝึกอบรม รวมถึงกลุ่มสมาชิกเองก็ให้ความร่วมมือในการเข้าร่วมอบรมเป็นจำนวนมาก และคนในครอบครัวของผู้เข้าร่วมอบรมยังมีส่วนช่วยและเสริมประสิทธิภาพในการอบรมมากขึ้น โดยการจัดหาวัตถุดิบที่จำเป็นในการฝึกฝนมาสนับสนุนด้วย

จากความร่วมมือเหล่านี้ทำให้กลุ่มเป้าหมายมีความก้าวหน้าทั้งด้านทักษะการผลิตผ้าไหมและทักษะการตลาดเพิ่มขึ้น ซึ่งหนึ่งในสมาชิกของโครงการได้กล่าวสรุปความก้าวหน้าของพี่น้องในชุมชนไว้ว่า 

“หลังเข้าร่วมโครงการเราได้เรียนรู้และมีทักษะในการคิดค้นลายผ้า การย้อมสีธรรมชาติ ตลอดจนช่องทางการตลาดที่ไม่ต้องขายผ่านพ่อค้าคนกลาง รวมถึงมีการจัดตั้งกลุ่มกันขึ้นมา มีการถ่ายทอดภูมิปัญญาจากคนพ่อแม่สู่ลูกหลาน ขณะเดียวกันทางกลุ่มมีการผลักดันคนรุ่นใหม่ที่มีหัวคิดทันสมัยให้มาช่วยประสานงานกับหน่วยงานอื่นๆ ทำให้มีเยาวชนเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการผลิตผ้าไหมมากขึ้น และไม่ต้องออกไปทำงานข้างนอกชุมชน”

นอกจากความก้าวหน้าทางทักษะและอาชีพของตัวกลุ่มเป้าหมายแล้ว โครงการก็ได้ยกระดับสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ เพื่อให้มีการทำงานอย่างเป็นระบบมากขึ้น โดยเจ้าหน้าที่ของโครงการเล่าให้ฟังถึงความคืบหน้าล่าสุดว่า 

“โครงการของเราได้มีการสร้างโรงทอผ้า โรงย้อม และสถานที่สำหรับทำกิจกรรมต่างๆ ในกระบวนการผลิตผ้าไหม ตลอดจนมีอุปกรณ์และเครื่องมือที่อำนวยความสะดวก ทำให้คนในกลุ่มสามารถผลิตผ้าไหมได้รวดเร็วมากขึ้น โดยในอนาคตโครงการมีแผนพัฒนาทักษะการเพิ่มมูลค่าของ ‘ผลพลอยได้’ ที่เกิดจากกระบวนการผลิตผ้าไหม เพื่อจะได้เป็นการใช้วัตถุดิบในกระบวนการผลิตผ้าไหมให้เกิดประโยชน์สูงสุด และยังสามารถเพิ่มรายได้ให้กับสมาชิกกลุ่มได้อีกทางด้วย” เจ้าหน้าที่โครงการทิ้งท้ายไว้ด้วยวิสัยทัศน์ลำดับต่อไปของการยกระดับคุณภาพชีวิตแรงงานในพื้นที่จังหวัดสุรินทร์